همانطور که می‌دانیم پس از عقد ازدواج بین دو نفر، حقوق و وظایفی بر عهده هر یک از آنها خواهد بود و هر کدام از زوجین باید تعهدی را که نسبت به یکدیگر دارند، انجام دهند. در این میان یکی از مهم‌ترین تکالیفی که بر عهده مرد است و اصلی‌ترین حق زن به شمار می‌آید، نفقه زن است.
بر حق پرداخت خرجی زن در قانون بسیار تأکید شده است و به همین دلیل در این باره، حساسیت‌های زیادی وجود دارد. به عنوان مثال اگر مرد در پرداخت آن کوتاهی کند، می‌تواند برای او عواقبی همراه داشته باشد. در ادامه با موسسه حقوقی همراه آرمانی درباره اینکه نفقه چیست و شامل چه چیز‌هایی می‌شود، صحبت و به نحوه محاسبه و پرداخت آن در سال ۱۴۰۳ اشاره می‌کنیم.
درخواست نفقه چیست و شامل چه چیز‌هایی می‌شود؟
نفقه طبق ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی ایران، عبارتست از: همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل خانه، پوشاک، غذا، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض. (منبع: ویکی پدیا)
در واقع کلیه هزینه‌های مربوط به خوراک، پوشاک، مسکن، تهیه اثاثیه زندگی، هزینه درمان و هزینه استخدام کارگر، جزء نفقه زن محسوب می‌شوند و مرد باید این هزینه‌ها را برای همسرش تأمین کند و پرداخت آنها بر گردن مرد است.
به عبارت ساده‌تر نفقه زوجه همان خرج و مخارجی است که وی نیاز دارد و همسرش باید آنها را بپردازد. در مورد میزان خرجی زوجین باید به توافق برسند و چنانچه به هر دلیلی نتوانند این کار را انجام دهند مسئول و کارشناس مربوطه آن را معین خواهد کرد.
چنانچه مردی از دادن نفقه زن خود امتناع کند، زوجه می‌تواند برای دریافت آن، درخواست خرجی را تنظیم و به مراجع قضایی تقدیم کند. ذکر این نکته ضروری است که میزان خرجی برای همه خانم‌ها یکسان نیست و بسته به جایگاه و میزان تحصیلات و مواردی از این قبیل، برای بانوان مختلف، متفاوت خواهد بود. لذا مبلغ مشخصی برای هزینه قابل پرداخت به زنان مشخص نشده و تعیین میزان حداقل و حداکثری آن همانطور که اشاره شد، بر عهده زوجین یا کارشناس مربوطه خواهد بود. برای اینکه اطلاعات دقیقی از میزان مهریه و نفقه داشته باشید، می‌توانید با بهترین وکیل مهریه در تهران مشورت کنید.
نفقه فرزندان به چه صورت است؟
نفقه تنها مخصوص زن نیست و مرد در صورت داشتن فرزند باید خرجی آنها را نیز بپردازد. این خرجی شامل تمام هزینه‌های مورد نیاز رشد و پرورش فرزندان است اعم از خوراک، پوشاک، مسکن و تحصیل، پدر خانواده وظیفه دارد خرج فرزندان زیر سن بلوغ و بالای سن بلوغ خود را به شرط نداشتن شغل مناسب و درآمد مالی، بپردازد. در این مورد نیز میزان معینی برای هزینه زندگی فرزندان ذکر نشده و براساس قوانین و شرایط مختلف، کارشناس مربوطه خرجی فرزندان دختر و پسر خانواده رو تعیین خواهد کرد.
نحوه محاسبه نفقه زوجه در سال ۱۴۰۳
در قانون اساسی کشور، مقدار نفقه‌ای که مرد باید به همسر خود بپردازد، دقیقاً مشخص نشده است. با این همه دو معیار بسیار مهم برای این قضیه وجود دارد و قاضی با توجه به این دو مورد، مقدار خرجی که باید مرد به همسرش پرداخت کند، را مشخص می‌کند. یکی از این دو مورد شان و جایگاه زن و دیگری نیازهای او است. پرداخت خرجی زن از طرف مرد باید به صورت ماهانه باشد و چنانچه این بازه زمانی رعایت نشود، زوجه می‌تواند از طریق مراجع قضایی، درخواست دریافت خرجی خود را مطرح کند.
در این شرایط، دادگاه کارشناسی را برای این موضوع معرفی کرده تا او با توجه به شان و جایگاه اجتماعی زن و نیاز‌هایی که دارد، بعلاوه وضعیت اقتصادی مرد و وضعیت زندگی آنها، میزان نفقه زوجه را تعیین کند. پس از تعیین میزان خرجی زوجه، زوج ملزم به پرداخت این مبلغ معین شده می‌باشد. اگر هر کدام از زن و مرد نسبت به مقدار نفقه مشخص شده از طرف کارشناس رضایت نداشته باشند، می‌توانند ظرف ۷ روز پس از اعلام آن از طرف دادگاه، به این رای اعتراض کنند. به این ترتیب، دادگاه تیمی متشکل از سه نفر کارشناس نفقه را برای بررسی نهایی میزان هزینه زندگی معرفی خواهد کرد.
مطلب پیشنهادی: معرفی بهترین وکیل طلاق در تهران
شرایط نفقه در دوران عقد چگونه است؟
طبق ماده ۱۱۰۲ قانون مدنی، روابط زوجیت بین دو طرف پس از عقد نکاح و توقیع سند ازدواج ایجاد می‌شود. بنابراین، نفقه از لحظه عقد نکاح، به همسر تعلق میگیرد و شرایط نفقه، عقد دائم بین زوجین است. مرد ملزم به تامین هزینه‌های معیشت همسر و فرزندانش است. این هزینه‌ها شامل مواردی مانند مسکن، غذا، لباس، بهداشت و درمان، تحصیل و سایر هزینه‌های ضروری برای زندگی معمولی می‌شود.
اگر همسر نتواند نفقه را تامین کند، می‌توان به دادگاه مراجعه کرد و درخواست نفقه داد. دادگاه می‌تواند مقدار نفقه را بر اساس توانایی مالی همسر تعیین کند. در موارد خاص، دادگاه ممکن است اقدام به تعیین مبلغ معین نفقه نماید یا درخواست تأمین هزینه‌های معیشتی همسر را رد کند. در عوض، زن نیز موظف به تمکین است. اگرچه، زن می‌تواند در این باره از حق حبس استفاده کند و تا زمان دریافت مهریه کامل، از تمکین خودداری کند.
با توجه به شرایط دوران عقد، زنی که در منزل پدر به سر می‌برد، به طور طبیعی به برخی اقلام نیاز ندارد. بنابراین، نفقه زن در این دوره شامل هزینه‌هایی است که با زندگی در خانه پدر همچنان به آنها نیاز دارد. این شامل هزینه‌هایی مانند خوراک، پوشاک، لوازم آرایشی و بهداشتی، هزینه‌های درمانی و موارد مشابه است.
لازم به ذکر است که این نیازها برای تمام زنان یکسان نیستند، زیرا میزان نفقه در دوران عقد بستگی به شرایط مکانی و سبک زندگی همسر دارد و باید به طور دقیق و مشخص بر اساس این شرایط تعیین شود.
رابطه تمکین و نفقه به چه صورت است؟
مطابق قانون مدنی کشور، پرداخت خرجی به زن، به شرط تمکین از جانب وی است. این ارتباط بین تمکین و نفقه در ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی آمده است و بر این اساس هرگاه زن بدون مانعی مشروع از انجام و ادای وظایف زوجیت خود امتناع کند، مستحق دریافت خرجی نیست. منظور از ادای وظایف زوجیت طبق این ماده، همان تمکین در برابر شوهر است. پس اگر زن شوهر خود را تمکین نکند، نفقه به او تعلق نخواهد گرفت.
تمکین چیست؟
تمکین بدین معناست که زن باید در منزل مشترکی که شوهرش فراهم کرده، ساکن شود و در انجام وظایف زناشویی در قبال زوج کوتاهی نکند. در این رابطه به زنی که از روی عمد و بدون عذر قانونی و شرعی شوهر خود را تمکین نکند، ناشزه می‌گویند.
مطلب پیشنهادی: مجازات عدم تمکین چیست؟
انواع نفقه کدام است؟
به عنوان یک خانم، شناخت مدل‌های مختلف نفقه بسیار حیاتی است تا بتوانید از حقوق و حق خود بهره‌مند شوید. بر خلاف باور بسیاری از افراد، نفقه می‌تواند انواع و اقسام مختلفی داشته باشد. به طور کلی، نفقه که مرد ملزم به پرداخت آن است، نفقه زوجه و نفقه اقارب را در بر میگیرد. همچنین، نفقه اقارب نیز به سه دسته نفقه نسبی، رضاعی و سببی تقسیم می‌شود که در زیر به تفصیل توضیح داده شده است.
نفقه همسر یا زوجه
این نوع نفقه، تکلیف مالی مرد به عنوان همسر است که برای حمایت از زن و فرزندان خود پرداخت می‌شود. این شامل هزینه‌های زندگی اساسی مانند خوراک، پوشاک، مسکن، و احتیاجات پزشکی می‌شود. نفقه زناشویی ممکن است بر اساس توافقات قبلی یا تصمیمات قضایی تعیین شود.
نفقه سببی
نفقه نسبی نوعی از نفقه است که پس از برقراری رابطه ازدواج بین زن و مرد، اعضای خانواده آن دو به یکدیگر محرم می‌شوند.
نفقه رضاعی
این مفهوم به وضعیتی اشاره دارد که نوزادی از غیر مادر بیولوژیک خود شیر می‌خورد. به همین دلیل بین آنها رابطه محرمیت ایجاد می‌شود.
نفقه نسبی
این نوع نفقه بر مبنای نسبت و رابطه فردمشخص می‌شود که شامل فرزند، جد پدری و مادری است. مثلاً، پدر یا مادر ممکن است بر اساس توانایی مالی خود به فرزندانش نفقه پرداخت کند.
نفقه مطلقه رجعیه
نفقه مطلقه رجعیه در مواردی استحقاق نفقه قرار میگیرد که طلاق گرفته باشند. دلیل اصلی آن این است که پس از جدایی یا طلاق رجعی، ارتباط زناشویی به طور کامل قطع نمی‌شود و اثرات این اتصال حقوقی به مدت معینی ادامه دارد. در این شرایط، همچنان زن به عنوان زوجه محسوب می‌شود و از این رو، حق نفقه به عنوان یکی از حقوق ویژه او تلقی می‌گردد که برای تأمین نیازهای او پس از جدایی یا طلاق، به او تعلق میگیرد.
مطالبه نفقه توسط زن در طول زندگی مشترک چگونه است؟
در صورتی که زوج در صورت تمکین زوجه از پرداخت نفقه به وی امتناع کند، زوجه می‌تواند با تنظیم و ارائه دادخواست به شورای حل اختلاف یا دادگاه خانواده پس از ثبت در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، خرجی معوقه خود را طلب کند.
اما نکته مهم بر سر اثبات و بار اثبات این دعوی است. به عبارتی چنانچه زوجین در حال زندگی مشترک با هم باشند و زیر یک سقف زندگی کنند، به منزله این خواهد بود که زوجه هزینه دریافت می‌کرده، زیرا زندگی مشترک اشاره به پرداخت هزینه از سوی مرد و دریافت آن از سوی زن دارد. مگر اینکه زن ثابت کند که به عنوان مثال مرد خانه خود را ترک کرده یا خانه تهیه نکرده یا بیکار است.
مطلب پیشنهادی: مهریه زن شاغل چگونه محاسبه می شود؟
فرق نفقه با ترک انفاق چیست؟
در زندگی زناشویی و عقد دائم نفقه زن بر عهده مرد است که ضرورت الزام نسبت به پرداخت آن، ضامن حفظ و بقای کیان خانواده خواهد بود. در اهمیت الزام به انجام این وظیفه قانونی، قانونگذار مجازات‌های اسلامی اقدام به جرم انگاری ترک انفاق کرده است. لذا بر اساس ماده ۶۴۲ قانون مجازات اسلامی کسی که علیرغم داشتن توان و استطاعت مالی، خرج همسرش را در صورت تمکین وی، پرداخت نکند یا از ادای هزینه سایر اشخاص واجب النفقه خودداری کند، دادگاه قادر است او را به حبس محکوم کند که مدت آن بین سه ماه و یک روز تا پنج ماه خواهد بود.
با توجه به جرم انگاری ترک انفاق در صورت اقامه دعوا در این باره، لازم است که واجب النفقه دعوای خود را در دادسرای محل وقوع جرم یعنی نزدیکترین دادسرای محلی است پس از تنظیم شکوائیه، مطرح کند. بعد از کامل شدن تحقیقات از طرف دادسرا، پرونده با صدور کیفرخواست به دادگاه ارجاع داده شده و دادگاه مکلف به رسیدگی و صدور حکم خواهد بود.
مطابق با ماده ۴۷ قانون حمایت از خانواده که دادگاه در صورت درخواست زن یا سایر اشخاص واجب النفقه، مقدار و ترتیب پرداخت خرجی را برای آنها تعیین می‌کند، علاوه بر زن سایر اشخاص واجب النفقه مانند فرزندان نیز می‌توانند در قالب طرح دعوای حقوقی و تنظیم دادخواست در دادگاه خانواده، نفقه خود را مطالبه کنند.
جمع بندی و سوالات متداول
در این مقاله تلاش کردیم درباره نفقه و تمامی موارد مرتبط با آن برای شما شرح دهیم تا در صورت که نیاز به آگاهی از این موارد داشتید، بتوانید به اطلاعات جامعی درباره آن دست پیدا کنید. در مجموع اینکه خرج زندگی و پرداخت آن از طرف مرد، حق زن است و در صورتی که زن از شوهر خود تمکین کرده و تمامی وظایف خود در زندگی زناشویی را ادا کند اما مرد از پرداخت این خرجی خودداری کند، زن حق شکایت و مطالبه نفقه خود را دارد. در این خصوص می‌توانید از مشاوره بهترین وکیل مهریه و نفقه استفاده کنید تا شما را در روند شکایت برای دریافت آن یاری کند.
حق هزینه زندگی در دوران عقد فقط شامل نکاح دائم است زیرا در نکاح موقت یا صیغه، زوجه، حق دریافت این خرجی ندارد، مگر اینکه طرفین برای آن توافق کرده باشند.
شامل پرداخت خرجی به نزدیکان و خویشاوندانی است که تحت شرایط خاص مندرج در قانون ملزم به دریافت آن هستند. این اقارب در دو دسته خویشاوندان سببی و نسبی قرار می‌گیرند.دریافت نفقه در دوران عقد به چه صورت است؟
نفقه اقارب چیست؟
محدثه رفیعی هستم. پنج سال سابقه تولید محتوا در زمینه مسائل حقوق دارم. در حال حاضر محتواهای یونیک، باکیفیت و مخاطب پسند برای موسسه همراه آرمانی را می نویسم. امیدوارم بتونم در زمینه مسائل حقوقی کمک کنم. خوشحال میشم نظراتتان را در مورد محتواها با من به اشتراک بگذارید.
