پس از اینکه عقد نکاح بین زن و مرد منعقد شد، طبق شرع و قانون آنان مکلف به انجام وظایفی در قبال یکدیگر می‌شوند. اگر چه انجام این وظایف به تفاهم میان طرفین و میزان علاقه آنها به زندگی مشترک‌شان بر می‌گردد؛ اما برخی اوقات لازم است که قانون بر انجام این وظایف و نحوه صحیح انجام آنها نظارت کند. در قانون مدنی اصطلاح تمکین برای شرح این وظایف مشترک زوجین استفاده می‌شود و انواع مختلفی دارد که هر کدام مصادیق خاص خودشان را دارند.
چنانچه هر کدام از زوجین وظایف خود را در قبال دیگری به درستی انجام ندهند، برای دیگری حق مطالبه آن از قانون ایجاد خواهد شد. در ادامه با موسسه حقوقی همراه آرمانی باشید تا به شرح اصطلاحات تمکین، عدم تمکین و موارد مرتبط با آن بپردازیم.
تمکین چیست؟
واژه تمکین در لغت به معنی الزام است. همانطور که اشاره شد، به محض جاری شدن عقد نکاح بین زوجین، آنها نسبت به یکدیگر مکلف به ادای یه سری وظایف می‌شوند که عدم پرداختن به این وظایف، حق شکایت و مطالبه حقوق مورد نظر را به طرف مقابل خواهد داد. در واقع انجام این وظایف تمکین نامیده می‌شود. از دیدگاه عرف، واژه تمکین اغلب برای زنان استفاده می‌شود و زن را مکلف به انجام یکسری وظایف در قبال مرد می‌کند.
البته این کاربرد صحیح نیست و تمکین برای مرد نیز صادق است و زوج نیز باید حقوق زوجه را رعایت کرده و وظایف خود در قبال همسرش را ادا کند. در نهایت هر دو طرف ملزم به انجام وظایف زناشویی در برابر یکدیگر هستند. طبق قانون، تمکین شامل دو نوع عام و خاص است. تمکین عام به معنای اطاعت از همسر در امور خانوادگی و تمکین خاص به معنای اطاعت از همسر در روابط خصوصی و زناشویی است و برای هر دو طرف صادق است.
لازم به ذکر است، زوجه فقط در صورتی که ادای وظیفه برایش ضرورتی نداشته باشد، موظف به تمکین زوج است. یعنی در قانون شرایطی وجود دارد که زوجه را مجاز به عدم تمکین می‌کند، بدون اینکه برایش عواقبی داشته باشد؛ مانند زمانی که تمکین از مرد برای زن ضرر مالی، جانی یا حیثیتی داشته باشد؛ یا زمانی که مرد مهریه همسرش را پرداخت نکرده باشد. در این صورت زن حتی می‌تواند از حق حبس خود استفاده کرده و تا زمان پرداخت مهریه تمکین نکند.
عدم تمکین چیست؟
در بخش قبل متوجه شدیم که تمکین چیست، حال با مفهوم عدم تمکین آشنا خواهیم شد. عدم تمکین در واقع عبارت است از امتناع هر یک از زوجین در انجام وظایف زناشویی. در واقع تمکین نکردن هر یک از طرفین، مصداق نشوز در نظر گرفته خواهد شد و برای آنان پیامدهایی خواهد داشت.
در واقع، نشوز عبارت است از تمکین نکردن یا عدم ایفای وظایف و تکالیف بین زوجین. آثار و عواقب عدم تمکین زوجه عبارتند از محروم شدن او از نفقه ، ایجاد حق طلاق برای زوج و گرفتن اجازه ازدواج دوباره برای زوج از دادگاه. در مقابل آثار تمکین نکردن مرد عبارت است از درخواست عسر و حرج و در شرایطی گرفتن طلاق.
البته این آثار و نتایج تنها در صورت طی مراحل قانونی و اثبات عدم تمکین در دادگاه بوجود خواهند آمد و طرف مدعی تمکین نکردن، ملزم به اثبات آن است. عواقب تمکین نکردن خاص و عام یکسان است و چنانچه زوجه بدون داشتن عذر موجه از تمکین امتناع کند، از نفقه محروم می‌شود و چنانچه تمکین نکردن زوج محرز شود، زوجه می‌تواند به دلیل عسر و حرج درخواست طلاق از همسرش را بدهد. برای اینکه در این زمینه با مشکل مواجه نشوید، بهتر است با بهترین وکیل طلاق در تهران در این رابطه مشورت کنید.
آزمایش عدم تمکین چیست؟
در صورتی که مرد ادعای کذب عدم تمکین همسرش را مطرح کند و به دروغ بگوید که همسرش تمکین نکرده است و در مقابل زن بگوید که ادعای همسرش دروغ است، دادگاه برای بررسی و اثبات صحت ادعای طرفین، حکم آزمایش عدم تمکین را صادر می‌کند. با انجام این آزمایش مشخص می‌شود که آیا زوجه تمکین می‌کند یا نه.
مجازات عدم تمکین زن چیست؟
در پاسخ به این سوال باید گفت که مجازات قانونی تنها در صورتی برای اشخاص اجرا می شود که قانون برای عمل آنها تعیین جرم کرده باشد. اما عدم تمکین از سوی زوجه در واقع جرم نیست که مجازاتی در پی داشته باشد. بلکه تنها دارای عواقب و آثار حقوقی خواهد بود که شامل موارد زیر است:
- در صورتی که زن بدون داشتن عذر موجه، از تمکین شوهر امتناع کند، از دریافت نفقه محروم خواهد شد.
- در صورت تمکین نکردن زن، او از یکسری حقوق مالی بعد از طلاق مانند تنصیف اموال و دارایی‌های همسرش، محروم خواهد شد.
- مرد با گذشت مدت زمان مشخصی از تمکین نکردن زن، با مراجعه به دادگاه می‌تواند، حکم ازدواج مجدد دریافت کند.
لذا با توجه به موارد فوق، چنانچه زن تمکین نکند، مجازات نمی‌شود و فقط از برخی حقوق خود محروم خواهد شد و حق اعتراض به دادگاه را نیز ندارد. اما مهریه در هر صورت به زن تعلق میگیرد و به بهانه تمکین نکردن نمی‌توان، از پرداخت مهریه سر باز زد.
مجازات عدم تمکین مرد چیست؟
در مورد مردان قضیه بدین صورت است که چنانچه زوج از همسر خود تمکین نکند، عبارت عدم تمکین برای این شرایط استفاده نمی‌شود، بلکه عبارت ناشز یعنی شخصی که نشوز انجام داده است، به کار می‌رود. در صورتی که شرایط نشوز مرد محرز شود، زن می‌تواند به دادگاه مراجعه کرده و مدارک اثبات این وضعیت را ارائه کند، دادگاه نیز حکم طلاق او را صادر خواهد کرد.
مصداق این شرایط زمانی است که مرد وظایف زناشویی خود در قبال همسرش را انجام ندهد و موجب عسر و حرج زن شود، یعنی شرایط مشقت باری برای زن ایجاد شود و ادامه زندگی برایش ممکن نباشد.
یکی از وظایف مرد در قبال همسرش، پرداخت نفقه به اوست و در صورتی که از این تکلیف امتناع کند، برای او پیامدهایی خواهد داشت. طبق ماده ۵۳ قانون حمایت از خانواده، چنانچه مردی علیرغم داشتن استطاعت مالی، نفقه همسرش را در صورت تمکین او پرداخت نکند یا از پرداخت نفقه سایر اشخاص واجب النفقه سرباز زند، محکوم به حبس تعزیری درجه شش خواهد شد. بدین معنا که اگر زن از شوهرش برای عدم پرداخت نفقه شکایت کند، دادگاه مرد را به شش ماه تا دو سال حبس محکوم خواهد کرد. در صورتی که در این رابطه با سوالی مواجه شدید با بهترین وکیل مهریه در تهران مشورت کنید.
تمکین شامل چه مواردی می شود؟
مصادیق تمکین خاص و عام به قرار زیر است:
- زن بدون داشتن عذر شرعی از نزدیکی با شوهرش سر باز زند.
- زن از دستورات شوهرش به عنوان رئیس خانواده، سرپیچی کند.
- زن در تربیت بچه‌ها با شوهر خود همکاری نکند.
- زن خانه‌ای که شوهرش برای او تهیه کرده را ترک کند.
- زن به مشاغلی بپردازد که مخالف منافع و مصالح خانواده باشد.
البته مواردی وجود دارند که زن می‌تواند وظایف خود را ترک کند، بدون اینکه ناشزه تلقی شود، مانند زمانی که اطاعت از شوهر برای زن خطرات جانی، مالی و حیثیتی به همراه داشته باشد.
مدارک لازم جهت اثبات عدم تمکین چیست؟
اصولا مردان، برای اثبات تمکین نکردن زن، می‌توانند به هر یک از دلایل اثبات دعوی، استناد کنند و هنگام تنظیم دادخواست الزام به تمکین، این ادله را در دادخواست، قید و ضمیمه آن کنند. از مهم‌ترین مدارک مورد نیاز جهت اثبات عدم تمکین زوجه، استشهادیه می‌باشد که مرد با معرفی شاهد به دادگاه، تمکین نکردن همسر خود را اثبات می‌کند. از دیگر مدارک مورد نیاز برای اثبات این امر، اقرار زن مبنی بر تمکین نکردن از شوهرش می‌باشد که می‌تواند در پاسخ به سوالات قاضی مطرح کند.
مدارک لازم بعدی برای اثبات تمکین نکردن از سمت زن، اظهارنامه است. بدین صورت که پس از ترک منزل بدون دلیل موجه توسط زن، شوهر می‌تواند، برای زن اظهارنامه دعوت به تمکین ارسال کند. چنانچه زن به این اظهارنامه توجه نکند و همچنان بدون دلیل موجه تمکین نکند، شوهر می‌تواند، مدارک مربوط به اظهارنامه را ضمیمه دادخواست خود کند.
اما در خصوص مدارک لازم برای اثبات تمکین نکردن توسط مردان یا همان نشوز که باید در قالب دعاوی الزام به پرداخت نفقه یا تهیه مسکن مناسب در شان زن باشد، مدارکی مانند استشهادیه محلی و شهادت شهود مورد نیاز است. اعتراف مرد به نشوز و نپرداختن نفقه به زن نیز به عنوان مدرک تلقی می‌شود.
چنانچه شوهر، زن را از خانه بیرون کرده باشد، زن می‌تواند با پلیس تماس بگیرد و صورتجلسه پلیس مدرکی برای استناد به عدم حسن معاشرت مرد خواهد بود. دیگر اینکه زن می‌تواند اظهارنامه‌ای مبنی بر ادای وظایف زناشویی، پرداخت نفقه، تعیین تکلیف برای زندگی مشترک یا تهیه مسکن مناسب برای شوهرش ارسال کند و در صورت امتناع و بی توجهی شوهر، با استناد به مدارک اظهارنامه علیه او در دادگاه طرح دعوی کند.
مهریه زن در صورت عدم تمکین چگونه خواهد شد؟
تمکین نکردن از سمت زن، موجب تضییع حق مهریه نخواهد شد و بر اساس ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی زن به محض عقد نکاح، مالک مهریه است.
نفقه زن در صورت عدم تمکین به چه صورت است؟
اگر چه در صورت عدم تمکین از سوی زن، حق نفقه او ساقط می‌شود؛ اما در مواردی که زن به حکم قانون، اجازه دارد تمکین نکند، حق نفقه ساقط نشده و در صورت امتناع مرد از پرداخت نفقه، زن می‌تواند برای ثبت دادخواست نفقه در دادگاه طرح دعوی کند.
شرایط طلاق در صورت عدم تمکین زن به چه صورت است؟
چنانچه شوهر بتواند تمکین نکردن همسرش را در دادگاه ثابت کند، دادگاه به او حق طلاق می‌دهد و شوهر برای آن که بتواند از همسرش طلاق بگیرد، باید برخی حقوق او مانند مهریه، نفقه، اجرت المثل، نحله و موارد دیگر را بپردازد. مراحل طلاق از طرف مرد به دلیل تمکین نکردن زن به صورت زیر است:
- ثبت دادخواست طلاق
- ارجاع به جلسات مشاوره خانواده به نظر دادگاه
- ارجاع پرونده طلاق برای داوری
- ارجاع پرونده طلاق به دادگاه
- صدور گواهی عدم امکان سازش در صورت تایید دادگاه
- مراجعه به دفترخانه برای جاری شدن صیغه طلاق
جمع بندی و سوالات متداول
در مقاله فوق سعی کردیم مفاهیم تمکین و عدم تمکین را برای شما به صورت واضح و ساده شرح دهیم تا درک این موارد و قوانین حاکم بر آنها، راحت‌تر باشد. در واقع پس از جاری شدن عقد ازدواج، زوجین در قبال هم مکلف به انجام یکسری وظایف خواهند شد که در صورت امتناع هر طرف از انجام این وظیفه، برای او آثار و عواقبی در بر خواهد داشت. به ادای این وظایف تمکین و خودداری از انجام آنها عدم تمکین برای زنان و نشوز برای مردان می‌گویند که در مطلب بالا به آثار و عواقب امتناع از تمکین نیز اشاره کردیم.
در چه صورتی عدم تمکین زن قانونی است؟
بر اساس ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی، چنانچه زوجه ادعا و اثبات کند که با زندگی در کنار همسرش امنیت جانی، مالی یا حیثیتی ندارد، مجاز به تمکین نکردن است.
در صورت عدم تمکین زن، می توانیم شکایت کنیم؟
بله، چنانچه زن از ادای وظایف قانونی و شرعی خود در قبال همسرش امتناع کند، مرد می‌تواند دادخواست عدم تمکین را به دادگاه ارائه کند.
محدثه رفیعی هستم. پنج سال سابقه تولید محتوا در زمینه مسائل حقوق دارم. در حال حاضر محتواهای یونیک، باکیفیت و مخاطب پسند برای موسسه همراه آرمانی را می نویسم. امیدوارم بتونم در زمینه مسائل حقوقی کمک کنم. خوشحال میشم نظراتتان را در مورد محتواها با من به اشتراک بگذارید.
